Lilia

Rodzina Liliaceae - liliowate.

 Lilie wywodzą się ze strefy umiarkowanej półkuli północnej. W zależności od obszaru na jakim występują, zaliczamy je do jednej z trzech grup:

- Wschodnioazjatycka - należą do niej gatunki rosnące głównie w Chinach i Japonii. To najbardziej popularne i dekoracyjne lilie.

- Euroazjatycka - należą do niej gatunki rosnące w Europie i zachodnie Azji.

- Amerykańska - zaliczamy do niej gatunk rosnące w Ameryce od Atlantyku po Pacyfik. 

Lilie to wieloletnie rośliny cebulowe, o wzniesionych pędach ( ich wysokość sięga nawet 200 cm ), które zakończone są na szczycie kwiatami zebranymi w grona lub baldachy. Kwiaty lilii charakteryzują się budową typową dla jednoliściennych, czyli posiadają: słupek trójdzielny, 6 pręcików oraz 6 listków okwiatu, które nie są zróżnicowane na kielich i koronę. Lilie mają kwiaty różnej wielkości, kształtu (kielichowy, trąbkowy, turbanowo wygięty) oraz wszystkie barwy, poza niebieską.

W zależności od pochodzenia lilie zostały przyporządkowane do odpowiedniej grupy ogrodowej. Są to:

• Mieszańce Azjatyckie;
• Mieszańce Martagon;
• Mieszańce Candidum;
• Mieszańce Amerykańskie;
• Mieszańce Longiflorum;
• Mieszańce Trąbkowe
• Mieszańce Orientalne;
• Mieszańce niezaszeregowane go powyższych grup;
• Gatunki i ich odmiany botaniczne niezaszeregowane do żadnej innej grupy.

W uprawach amatorskich największe znaczenie mają tylko lilie z trzech grup: Mieszańce Azjatyckie, Longiflorum Trąbkowe oraz Orientalne. 

Mieszańce Azjatyckie to bardzo duża grupa odmian, które nadają się do uprawy w gruncie. Są mało wymagające, bardzo wytrzymałe na mrozy a kwiaty posiadają wiele barw. Do tej grupy zalicza się również lilia tygrysia - Lilium tigrinum, którą często możemy spotkać w naszych polskich ogrodach. Jej wysokość wynosi 150 cm. a kwiaty ma zebrane w duże grona. W Azji Wschodniej, jej ojczyźnie, jest bardzo ceniona za swoje walory spożywcze. Z jej cebul produkuje się mączkę skrobiową.

Lilia Azjatycka 'Lollypop'

 Mieszańce Trąbkowe to najpiękniejsze lilie ogrodowe. Ich mieszańce i odmiany są bardzo wysokie (mogą sięgać nawet 200 cm.), kwiaty posiadają piękne, pastelowe kolory oryginalny kształt i zapach. Należą do roślin długowiecznych. W Polsce możemy zostawić je zimę w gruncie pod warunkiem, że zostaną one przykryte torfem lub liśćmi.

Lilia Trąbkowa 'Pink Perfection'

 Mieszańce Orientalne to piękne, ale też najbardziej wymagające i wrażliwe lilie. W Polsce nie wytrzymują zim, a więc muszą być przechowywane w pomieszczeniach. Jesienią wykopujemy cebule i przechowujemy w torfie w temperaturze 2C, a na wiosnę wsadzamy do gruntu.

Lilia Orientalna 'Cassablanca'

 Warunki uprawy lilii:

• Cebule sadzimy jesienią, ponieważ do prawidłowego kwitnienia wymagają przechłodzenia. Zimą należy lilie przykryć, zapobiegnie to gwałtownym wahaniom temperatury w czasie bezśnieżnych zim. Również ochroni wschody przed wiosennymi przymrozkami. Do wyjątków należy lilia orientalna, którą sadzimy wiosną. Lilie te prawidłowo zakwitną tylko wtedy, gdy ich cebule podczas przechowywania były przechłodzone w temperaturze 2-4⁰C. Wyjątkiem jest również lilia biała, którą sadzimy w sierpniu zaraz po kwitnieniu.
• Dla lilii wybieramy stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatru.
• Na glebach lekkich cebule sadzimy na głębokość równą trzykrotnej jej wysokości. Natomiast na glebach cięższych o 2-3 cm. płycej. Tylko cebule lilii białej sadzimy płytko, przykrywając je 3-4 cm. warstwą ziemi.
• Unikamy miejsc podmokłych, aby cebule nie zgniły.
• W przypadku gleb cięższych, lilie najlepiej posadzić na podwyższonych zagonach. Chcąc rozluźnić glebę możemy dodać do niej piasku.
• Ważny jest również odczyn podłoża, w którym rosną cebule. Większość wymaga lekko kwaśnego odczynu podłoża (pH 6,0-6,5), dla lilii białej i lilii złotogłów - obojętnego (pH 6,5-7,2), dla lilii orientalnych i amerykańskich - odczyn kwaśny (pH 4,5-5,5).
• Potrzebują dużo wody. Od maja zaczynamy lilie podlewać, szczególnie w okresach suszy.
• Pierwsze nawożenie zaczynamy wczesną wiosną - słabym roztworem siarczanu amonu, a kiedy pędy osiągną 10-15 cm. wysokości, stosujemy posypowo nawóz wieloskładnikowy. Ostatni raz nawozimy po pojawieniu się pąków kwiatowych, nawozem o małej zawartości azotu.
• Regularnie odchwaszczamy, ale nie używamy motyczki aby nie uszkodzić korzeni. Glebę wokół lilii można wyściółkować skoszoną trawą, torfem albo drobno zmieloną korą.
• Po przekwitnięciu kwiatów, ścinamy je, aby nie dopuścić do tworzenia się nasion.
• Co kilka lat należy cebule przesadzać na nowe miejsce.
• Cebule należy chronić przed słońcem, ich korzenie nie mogą zostać uszkodzone podczas wykopywania ani nie mogą zostać zasuszone. Cebule lilii w porównaniu z innymi cebulami są bardziej narażone infekcje i gorzej znoszą warunki przechowywania. Dlatego konieczne jest zaprawiane cebul oraz przechowywanie w warunkach o kontrolowanej wilgotności i temperaturze.

Lilie rozmnaża się poprzez cebule przybyszowe, fragmenty cebul, łusek oraz in vitro.

Do groźnych chorób wirusowych lilii zaliczamy: mozaikę, pstrość, skręcanie pędów i liści. Wszystkie chore rośliny usuwamy. Do groźnych chorób grzybowych należą: szara pleśń, fuzarioza oraz penicilioza cebul. Można im zapobiec odkażając cebule oraz wykonując regularne opryski w czasie wegetacji.

Najgroźniejszymi szkodnikami lilii są mszyce, wciornastki oraz poskrzypka czarnonoga - chrząszcz którego larwy wyżerają dziury w liściach i pędach kwiatowych.

W naszych przydomowych ogródkach duże szkody wyrządzają nornice, które zjadają cebule. Dlatego dobrze jest lilie sadzić w specjalnych koszyczkach.

  

Lilie

Mnie do lilii, proszę państwa, już od dziecka ciągnie coś ci,

To się bierze, jak przypuszczam,

Z mej wrodzonej niewinności.

Nieraz śni mi się na przykład przez okrągłą nockę całą,

Że na grządce

Pośród innych lilii

Jestem lilią tą najbardziej białą.

I dlatego mam ja prawo pisać o tym zapomnianym kwiecie,

Choć przede mną Wieszcz sam zajął się liliami,

Jak zapewne z lektur szkolnych wiecie.

"Zbrodnia to niesłychana,

Pani zabiła Pana..."

A potem lilie zasiała na grobie żona kochana.

Dając liliom taki podkład

Wykazała Pani dużo troski.

Pamiętamy, że nie było w owym czasie jeszcze "Flory"

Ani innej "Azofoski"...

Niskie lilie zaś, wiadomo, nie nadają się na kwiaty cięte

Więc pędzenie lilii

Za pomocą męża

Było wręcz eksperymentem.

Kwiaty rosły nadzwyczajnie, jak ballady mówią wiersze.

Było to pionierskie dzieło!

I w dodatku w świecie pierwsze!

I dlatego (bez sugestii zresztą żadnych) dobrze radzę

Wszystkim mężom,

Których żony lubią lilie,

By się mieli na uwadze.

Zaopatrzcie je w nawozy odpowiednie póki czas,

Bo inaczej

Pod te lilie

mogą użyć

Was.

Ludwik Jerzy Kern

Z cyklu "Portrety kwiatów"

Źródło:
L. Startek, K. Mynett "Rośliny ozdobne"
Mój ogródek nr 05/2016
Ludwik Jerzy Kern "Portrety kwiatów"
Zdjęcia własne